De regels voor energiebeheer worden aangescherpt. Vanaf 1 januari 2026 moeten grote utiliteitsgebouwen beschikken over een Gebouwautomatiserings- en Controlesysteem (GACS). In 2030 schuift de verplichting op naar kleinere systemen. In deze blog leggen we uit wat GACS is, wanneer het geldt en hoe je het slim inzet. We laten ook zien hoe Entune BuildingAI je helpt om niet alleen te voldoen aan de regels, maar er ook voordeel uit te halen. Entune BuildingAI helpt je bovendien GACS klasse A te behalen, zodat je direct stuurt op de hoogste prestatienorm.

Wat is GACS precies?

GACS is in Europa vastgelegd in de EPBD en vraagt om actief energiebeheer in plaats van alleen meten en rapporteren. Kort gezegd: je gebouw meet, analyseert en stuurt zichzelf bij. De norm verwijst naar EN ISO 52120, de standaard voor functies en prestatieniveaus van gebouwautomatisering.

Een GACS moet minimaal:

• Verbruik monitoren en opslaan
• Inefficiënties signaleren en rapporteren
• Installaties automatisch aansturen
• Interoperabel zijn met verschillende systemen volgens EN ISO 52120
• En in de herziening van 2024 is monitoring van binnenmilieukwaliteit als nieuwe vaardigheid benoemd.

Wanneer geldt de verplichting?

• Vanaf 1 januari 2026: voor gebouwen met verwarmings- of koelsystemen > 290 kW
• Vanaf 1 januari 2030: voor gebouwen met systemen > 70 kW

Deze verplichtingen zijn in Nederland verankerd in het Besluit bouwwerken leefomgeving en door RVO uitgewerkt.

Tip: er lopen aanpalende EPBD-eisen, zoals automatische lichtregeling na 2028 en 2030 voor dezelfde vermogensklassen. Neem die mee in je planvorming.  

Waarom is dit ingevoerd?

De doelen zijn duidelijk: lagere CO₂-uitstoot, betere benutting van het net en minder energieverspilling. Voor organisaties levert het naast compliance vooral minder onverwachte kosten en meer grip op installaties op.

GACS en EMS: zo werken ze samen

Veel organisaties gebruiken of overwegen een Energy Management System (EMS). Dat is geen vervanging van GACS, maar een aanvulling:

• GACS focust op gebouwgebonden functies: verwarming, koeling, ventilatie, verlichting, zonwering
• EMS stuurt energie-assets aan die met het net interacteren: batterijen, PV, EV-laadpunten, WKK
  Koppeling voorkomt tegenstrijdige aansturing en balanceert comfort, kosten en netbelasting. 

Wat betekent dit concreet voor jouw organisatie?

Zie GACS niet als een los kastje, maar als een integrale aanpak:

1. Inventariseer je HVAC, ventilatie, verlichting en zonwering
2. Check of je huidige GBS/BMS al functies biedt die richting EN ISO 52120 gaan
3. Bepaal welke upgrades en koppelingen nodig zijn
4. Plan integratie met je EMS om pieken te mijden en eigen opwek slim te benutten

Goed om te weten: wanneer je installaties aantoonbaar door een compliant GACS laat aansturen, kan de periodieke EPBD-keuring voor die systemen vervallen. Dat scheelt tijd en administratie. Controleer dit altijd voor jouw type gebouw en installatie.

Hoe helpt Entune?

Entune BuildingAI werkt bovenop bestaande gebouw- en energiesystemen. Het platform bestaat uit modules die elkaar versterken:

• Scan: een gebouwanalyse die in kaart brengt wat er is, waar verspilling zit en welke stappen leiden tot GACS-gereedheid
• Optimizer: een zelflerende regelaar die elke 15 minuten optimale setpoints doorstuurt voor comfort en energie, zonder comfortverlies
• Co-Operator: een heldere interface voor beheerders en gebruikers met status, inzichten en acties

Samen geven ze je:

• Snelle nulmeting richting EN ISO 52120-functies
• Automatische optimalisatie op basis van data
• Eén overzicht voor prestaties, afwijkingen en opvolging
• Eenvoudige koppeling met je EMS en energiemarktoplossingen

Checklist: vandaag beginnen

• Vallen je systemen boven 290 kW of boven 70 kW vanaf 2030?
• Is je bestaande GBS/BMS uit te breiden naar EN ISO 52120-functies?
• Heb je integraal gekeken naar HVAC, ventilatie, verlichting en zonwering?
• Staat EMS-integratie op de roadmap, zodat comfort en netlast in balans zijn?
• Kun je met je leverancier aantonen dat het GACS voldoet aan de EPBD-eisen? 

GACS is de ondergrens, niet het eindpunt

Wie het nu goed inricht, profiteert van minder energieverbruik, lagere kosten en meer operationele rust. Met Entune BuildingAI zet je GACS om in een voorsprong: compliant, inzichtelijk en klaar voor de toekomst, met een duidelijke route naar het behalen van GACS klasse A.

Benieuwd hoe jouw locaties er nu voor staan en welke stappen nodig zijn? Plan een korte verkenning met Entune. We denken graag mee over een pragmische route naar GACS-gereed, met aantoonbaar resultaat.

Voor meer informatie:
Dick Timmermans – Business Lead
dick.timmermans@entune.nl
+31630849717
www.entune.nl